Urtero bezala, Gorbeia Parke Naturaleko Arabako isurialdean “orroaldia” ala ugalketa izaten da. “Orroaldia” oreinaren araldia edo ugalketa-aroa da. Orein arrek sasoi horretan egiten duten marruari ere esaten zaio orroa. Orroaldia babestutako naturagunearen lasaitasun edo soseguaren arabera izango da espeziearen berezko garapenaren bezalakoa.

Orroaldiaren hasiera, lurralde jakin batean, oso gutxi aldatzen da urte batetik bestera. Gorbeian irailaren hasieran izaten da. Oreinaren orroaldia bi eta bost aste artekoa da; Gorbeian urriaren lehen astera arte izan ohi da.

2021eko marrualdiko bisita gidatuetarako tokiak zozketa bidez esleitzeko irizpideak

• Izen emateak parke naturaleko web orriaren bitartez besterik ezin izango dira egin: www.gorbeiaparkea.eus
• Izena emateko epea irailaren 1ean hasiko da eta irailaren 10ean itxiko da, eguerdiko 12:00etan.
• Izena ematen duen pertsona bakoitzak gehienez ere bi lagun apuntatu ditzake.
• Eskaintzen diren lau egunetatik bitarako bakarrik eman dezake izena pertsona bakoitzak.
• Egun bakoitzerako zozketa bat egingo da, eta izen emate bakoitzak erregistro zenbaki bat izango du. Zenbaki horiek erabiliko dira zozketa egiteko.
• Izena eman duen pertsona bakoitza (titularra zein laguna) behin besterik ez da kontuan hartuko zozketa bakoitzerako (gehienez bi egun). Bikoiztuta dauden pertsonak zerrendatik ezabatuko dira.
• Parte hartzaileak gutxienez 8 urtetik gorakoak izatea gomendatzen dugu. Ibilbidea ez da gogorra, baina partehartzaileak mendian ibiltzera ohituta egotea komeni da, behaketa eremuraino iristeko ordu eta laurden inguruko ibilaldia egin beharra baitago.
• Zozketa irailaren 13an egingo da, eta 14tik aurrera emango da emaitzen berri.
• Tokia lortu dutenei telefonoz jakinaraziko zaie, eta tokirik lortu ez dutenei posta elektronikoz.
• Bizi dugun pandemia egoera bereziaren ondorioz eta ordainketa telematikorako baliabiderik ez dugula kontuan izanda, aurten bisita gidatuek ez dute kosturik izango.
• Aurten taldeak gehienez 15 pertsonakoak izango dira, gida(k) kontuan hartu gabe.  

Oreinen jokabidea

Oreina urteko denboraldirik luzeenean taldean bizi da. Halere, arrak eta emeak bereizita bizi dira, orroaldian izan ezik. Eme eta ar gazteak euren lurraldeetan bizi dira, batzuetan adin ertaineko arrak bizi diren lurraldetik ez oso urrun. Orein handiak urrunago daude, eurentzat diren sektoreetan, sarritan gainontzeko oreinengandik oso bereizita.

Irailaren hasieran, orroaldiaren atarian, dena aldatzen da. Emeak bildu egiten dira. Urduri jartzen dira, eta kumeak haiengandik urruntzen dituzte. Orein handiek emeen lurraldean “orroaldiko lekuak” deritzenak okupatzen dituzte. Leku horien kokapena oso egokia da arriskuak atzemateko edo lurraldera sartzen diren arrotzak ikusteko.

Emeak “orroaldiko lekuetan” biltzen dira. Arrak ere hona etortzen dira, gazteak izan ezik, ar helduek kanporatzen dituztelako. Orroaldia gaueko kontzertuekin, elkar beldurtzeko erronkekin eta sei eta bederatzi urte arteko oreinen arteko borrokaldiekin hasten da.

Arren marrua edo orroa ugalketa-aroaren ezaugarririk nabariena da. Orroaren sistemaren bidez, oreinek elkar aztertzen eta neurtzen dute, ahotsa erabiliz. Orroen intentsitatea, modulazioa eta maiztasuna dira arren artean hierarkia finkatzen dutenak.

Emerik gehienak araldian daudenean izaten da orroaldiaren une gorena. Batez ere gauez nabaritzen da, animalien arteko kontaktuak orduan izaten baitira sarrien.

Gomendioak

Espeziearen aldi kritiko honek irauten duen bitartean gizakion eraginak murrizteko, kontuan eduki itzazu ondorengo arauak:

• Gorbeia Parke Naturaleko Sarriako Parketxera joan zaitez oreinaren orroaldiaren inguruko informazio bila.
• Parkeko Bidezidorren Sare Nagusian tarte gomendatuak daude animaliak behatu eta entzun ahal izateko (mapa Ikusi).
• “Orroaren sektorean” oinez eginiko ibilbideak Parkeko Bidezidorren Sare Nagusitik egin beharko dira (mapa ikusi), hauetatik irten ezin izango delarik.
• Zaldiz eta mendiko bizikletaz eginiko ibilbideek eta espeziearekin zuzenean loturiko ekintzek (entzutea, behaketa, argazkilaritza, grabaketa, etab.) baimena beharko dute.
• Oreinen jokabide naturala ez aldatzeko animaliekiko distantzia gorde ezazu eta ez zaitez hurbildu.
• Ez aldendu eta ez ikaratu animaliak, ezkutuan egon zaitez, geldirik eta zaratarik egin gabe, oreinak behatzeko aukera gehiago izango duzu eta.
• Arabako Foru Aldundiak ikustaldi gidatuak eskainiko ditu Gorbeiako Parke Naturalean oreinen orroaldia ikusteko. Naturaren ikuskizun hori behatoki espezializatuetatik ikusi ahal izango da, hamar laguneko talde murriztuetan bisitaldiak eginez.

Egun, gutxi gorabehera 600 orein daude Gorbeiako parke naturalean, populazio arabarren % 50 inguru. Orroaldian espeziea babesteko eta sakabanatzea eragozteko, aldundiaren Ingurumen Sailak ibilgailuen zirkulazioa murrizten du parkeko pista eta bideetan.

Ibilbide gidatuak – 2021eko uztaila

Ondoren, 2021 udan zehar, naturaz gozatzeko aukera emango diguten ibilbide gidatuak mordoa aurkezten dizkizuegu.

Ekintza guztiak, era batera edo bestera inguratzen gaituen ondare naturalarekin eta kulturalarekin erlazionatuta daude eta modu jasangarriago baten bizitzen ikasteko helburua dute.

Mendizorrotz lubakiak: Kutsu historiko-kulturala duen ibilbidea, Altubeko pagadian barrena. Euskadiko biodibertsitate zabal eta ikusgarrienetako bat da. Bertan, basoak duen biodibertsitatea biodibertsitatea ez ezik, Gerra Zibileko lubakien aztarnak ere aurkituko ditugu.

• Adina: 8+.
• Ordutegia: 10:30-12:30h

Tximeleta gaua: Gure ingurunean daude gaueko tximeleten aniztasun ikaragarria ezagutzeko gaueko jarduera.

• Adina: 6+.
• Ordutegia: 21:30-23:30h

Sketching lantegia: Deskubritu aire zabaleko pintura azkarraren sekretuak eta konektatu zure ingurune naturalarekin eta landa ingurunearekin. Parte hartzaileei oinarrizko materiala emango zaie.

• Adina: 8.
• Ordutegia: 10-13h

Datei buruzko informazioa

Ekintzetan parte hartzeko, beharrezkoa da aldez aurretik erantsitako formularioa izena ematea.

JARDUERAK

Online Ingurumen Hezkuntza

Arabako Foru Aldundian hainbat hezkuntza jarduera proposatzen dizkizugu modu dibertigarrian ikasteko. Eskulan eta jokoen bidez, espezie ospetsuak ezagutu ahal izango dituzu, hala nola Bechstein saguzarra edo baso igel jauzkaria.

Ikusi gehiago

Parketxetik (Murgiatik 3,5 km-ra), Baias ibaiaren paralelo, Arlobiko zubietaraino, leunki gora doan pista hartu behar da. Hortik aurrera, ibilbidea bat-batean aldatzen da, eta txilardi, otadi, irasail eta larredien artean igotzen da. Lehenik eta behin, Gorrostianon dauden txaboletara heltzen da. Ondoren, Menoioko txabola atzean utzi eta igoeraren amaierara heltzen da. Bertan, ikuspegi panoramikoak gero eta ikusgarriago bihurtzen dira, Itxinako mendigune karstikoa nabarmenduz. Horrela, Gurutzera heltzen da.

Alternatibak: Parkeko Etxera heldu baino pixka bat lehenago, ezkerretara, baso pista bat irteten da, nondik ordu erdian besterik ez Altubeko zidorrarekin lot daitekeen. Burbonara ere igo daiteke, Aldarroko etxearen ezkerraldetik pista hartuz. Gainera, hasi eta 4,9 kilometrora, Gorrostianora ordu laurdenean igotzeko bidezidorra dago. Bestalde, Arlobiko zubietatik, 30 minutu oinez eginez Garrastatxuko zidorreraino hel daiteke, Indusi izenez ezagutzen den parajetik, eta ordubete luzean Arlobitik Zastegiko zidorrera heltzen da, Austigramin izenez ezagutzen den parajean.  

Gorbeia ingurunea 1994ko ekainean izendatu zuten Parke Natural. 20.016 hektarea dituenez, Euskal Autonomia Erkidegoko hedadurarik handienekoa da. Hektarea horiek Araba eta Bizkaiko Lurralde Historikoetan banatuta daude. Parke naturalak berariaz babestutako eremuak dira, balio ekologiko handikoak eta eder-ederrak direlako. Halako lekuetan, flora eta faunako espezie askotarikoak eta denboran zehar iraun duten giza jarduerak nabarmentzekoak dira eta, elementu guztien artean, ondare ekologiko eta kultural bikaina osatzen dute.

Gorbeiaren jatorria orain dela 100 milioi urte baino gehiagokoa da, itsasoak estaltzen zuen garaikoa. Gerora, material horiek tolestu eta altxatu ziren, eta milaka urtetan izaki bizidunak naturagune hori kolonizatuz joan ziren: pagoek, haritzek, ametzek, arteek, haltzek… hartu zituzten lur haiek baso zabalak eratuz, eta oraindik ere Arabako aldean baso horien lagin bikainak gordetzen dira. Ziurrenik, Gorbeiako gailurreko eguraldiak ez zuen zuhaitzik hazten utzi eta, hartara, goi mendiko larrea eratu zen. Zenbait gunetan lurraren ezaugarri bereziek eta euri ugariek gune hezeak sorrarazi zituzten, hala nola, lokazti bakanak, Altubeko hezeguneak edo jada desagertu den Saldropoko zohikaztegia.

Itxina eta Aldamineko harkaitz mendiguneetako haitz itxuraz biluzien gainean landare bitxiak hazi ziren, hain ingurune ez-abegitsuan bizitzera egokitutakoak. Adi-adi eta isilik paseatuz, baso igel gorria, gailurretako uhandrea, horma sugandila, oreina, orkatza, basakatua, okil handia, sai zuria, aztorea, harkaitz zozo gorria... entzun zein ikus daitezke. Baso, hezegune, larre eta harkaizti hauetan bizi diren animalia ugarietako batzuk besterik ez dira.

Gorbeiako Gurutze ospetsura igotzea,n pertsonak historiako milaka urtetan zehar utzitako “aztarna” hautematen da: monumentu megalitikoak, larreak, txilardiak, errotak, burdinolak, baserriak… Baso birlandaketako gainazal zabalak ere badaude, egurra lortzeko landatutako pinu, laritz eta altzifrez beteak.

Gorbeiako parke naturalaren Arabako partean hiru aisiagune daude:

• Sarriako aisiagunea, parketxearen ondoan dagoena, Arabako Sarria herritik 2 km-ra. Egurrezko mahai eta eserlekuak ditu, baita ere zabuak, komunak, edateko ura eta zabor bilketa. 148 beribilentzako eta 22 autokarabanarentzako lekua du.
• Muruako harrobietako aisiagunea, , Gorbeiako urtegien aldean dagoena, Murua herritik 3,7 km-ra (Araba). Mahaiak, egurrezko eserlekuak eta komun kimikoak ditu.
• Garrastatxuko aisiagunea, Garrastatxuko baselizaren ondoan, Baranbiotik 2,8 km-ra (Araba). Mahaiak, egurrezko eserlekuak eta barbakoak ditu.

Hainbat aparkaleku daude parke naturalerako beste sarbide batzuetan:

Erabilera-arauak

• Erabiltzaileek hondakinak banandu behar dituzte horretarako ipinita dauden edukiontziak egokiro erabiliz.
• Ezin daiteke surik egin horretarako egokitutako lekuetan besterik. Uda aldian, sua egitea debekatuta dago eta barbakoak prezintaturik egongo dira.
• Barbakoa guztiak erabilera erkidekoak dira eta bisitari guztiek dute haiek erabiltzeko eskubidea, heltzen diren hurrenkeraren arabera.
• Ezin daiteke egurrik edo berezko elementurik erabili sua egiteko. Erabiltzaile bakoitzak bere egur ikatza erabili beharko du.
• Aisiagune eta aterpeetan kokatutako mahai eta eserlekuek bizitza baliagarri mugatua dute. Hortaz, erabiltzaileek lagundu egin behar dute, haiek kontuz erabiliz.
• Mahaiak ezin daitezke erreserbatu norbere gauzak bertan ipiniz. Mahaiak eta eserlekuak hutsik daudela iritziko da haiek okupatzen dituen inor ez badago.
• Higiene zerbitzuak era egokian erabili behar dira, osasun eta garbitasun baldintzak mantentzeko. Instalazio horien erabilera desegokia, baita sortzen diren kalteak ere, haiek eragin dituen/dituzten pertsonaren/pertsonen erantzukizuna izango dira.
• Debekaturik dago musika aparatuak erabiltzea
• Ura aurreztea aisiaguneen erabiltzaileen eginbeharra da. Erabiltzaile guztiak saiatu behar dira ur gehiegi ez gastatzeko.
• Txakurrak loturik egon behar dira aisia esparru guztian.
• Ibilgailu pribatuak, horretarako prestatutako lekuetan utzi behar dira.
• Debekatuta dago akanpatzea. Autokarabanek ezin dezakete ireki leiho zabukaririk, ez eta toldorik zabaldu, sorgailurik erabili edo kanpoan mahai eta aulkirik ipini ere.
• Debekatuta dago prestaturik ez dauden lekuetan aparkatzea. Lekuen edukiera errespetatu behar da.