Urtero bezala, Gorbeia Parke Naturaleko Arabako isurialdean “orroaldia” ala ugalketa izaten da. “Orroaldia” oreinaren araldia edo ugalketa-aroa da. Orein arrek sasoi horretan egiten duten marruari ere esaten zaio orroa. Orroaldia babestutako naturagunearen lasaitasun edo soseguaren arabera izango da espeziearen berezko garapenaren bezalakoa.

Orroaldiaren hasiera, lurralde jakin batean, oso gutxi aldatzen da urte batetik bestera. Gorbeian irailaren hasieran izaten da. Oreinaren orroaldia bi eta bost aste artekoa da; Gorbeian urriaren lehen astera arte izan ohi da.

Baimena behar duten jarduerak

•  Zaldiz eta mendiko bizikletaz egindako ibilbideak. Baimen-eskaerak Parkearen web orriaren bidez egingo dira. 
• Oreinekin zuzenean lotutako jarduerak (entzutea, behatzea, argazkia ateratzea, filmatzea, etab.). Baimen-eskaerak Arabako Foru Aldundiaren aurrez aurreko erregistroaren edo erregistro telematikoaren bidez egingo dira.

Bisita gidatuak: tokiak zozketa bidez esleitzeko irizpideak

Arabako Foru Aldundiak lau ikustaldi gidatuak eskaintzen ditu Gorbeiako Parke Naturalean oreinen orroaldia ikusteko. Naturaren ikuskizun hori behatoki espezializatuetatik ikusi ahal izango da, hamabost laguneko talde murriztuetan bisitaldiak eginez.

• Izen emateak parke naturaleko web orriaren bitartez besterik ezin izango dira egin. 
• Parte hartzaileak gutxienez 8 urtetik gorakoak izatea gomendatzen dugu.
• Taldeak gehienez 15 pertsonakoak izango dira, gida(k) kontuan hartu gabe.  
• Izena ematen duen pertsona bakoitzak gehienez ere bi lagun apuntatu ditzake.
• Eskaintzen diren lau egunetatik bitarako bakarrik eman dezake izena pertsona bakoitzak.
• Izena eman duen pertsona bakoitza (titularra zein laguna) behin besterik ez da kontuan hartuko zozketa bakoitzerako (gehienez bi egun). Bikoiztuta dauden pertsonak zerrendatik ezabatuko dira.
• Egun bakoitzerako zozketa bat egingo da, eta izen emate bakoitzak erregistro zenbaki bat izango du. Zenbaki horiek erabiliko dira zozketa egiteko.
• Tokia lortu dutenei telefonoz jakinaraziko zaie, eta tokirik lortu ez dutenei posta elektronikoz.
• Mendian ibiltzera ohituta egon behar da, eta ibilbidearen ezaugarrietara eta baldintza meteorologikoetara egokitutako oinetakoak eta arropa eraman behar dira.

Oreinen jokabidea

Oreina urteko denboraldirik luzeenean taldean bizi da. Halere, arrak eta emeak bereizita bizi dira, orroaldian izan ezik. Eme eta ar gazteak euren lurraldeetan bizi dira, batzuetan adin ertaineko arrak bizi diren lurraldetik ez oso urrun. Orein handiak urrunago daude, eurentzat diren sektoreetan, sarritan gainontzeko oreinengandik oso bereizita.

Irailaren hasieran, orroaldiaren atarian, dena aldatzen da. Emeak bildu egiten dira. Urduri jartzen dira, eta kumeak haiengandik urruntzen dituzte. Adin guztietako orein handiek, helduek kanporatzen dituzten gazteek izan ezik, emeen lurraldeetan “orroaldiko toki” deritzen lekuak okupatzen dituzte. Leku horien kokapena oso egokia da arriskuak atzemateko edo lurraldera sartzen diren arrotzak ikusteko. Orroaldia gaueko kontzertuekin, elkar beldurtzeko erronkekin eta sei eta bederatzi urte arteko oreinen arteko borrokaldiekin hasten da.

Arren marrua edo orroa ugalketa-aroaren ezaugarririk nabariena da. Orroaren sistemaren bidez, oreinek elkar aztertzen eta neurtzen dute, ahotsa erabiliz. Orroen intentsitatea, modulazioa eta maiztasuna dira arren artean hierarkia finkatzen dutenak.

Emerik gehienak araldian daudenean izaten da orroaldiaren une gorena. Batez ere gauez nabaritzen da, animalien arteko kontaktuak orduan izaten baitira sarrien.

Gomendioak

Espeziearen aldi kritiko honek irauten duen bitartean gizakion eraginak murrizteko, kontuan eduki itzazu ondorengo arauak:

• Gorbeia Parke Naturaleko Sarriako Parketxera joan zaitez oreinaren orroaldiaren inguruko informazio bila.
• Parkeko Bidezidorren Sare Nagusian tarte gomendatuak daude animaliak behatu eta entzun ahal izateko (mapa ikusi).
• “Orroaren sektorean” oinez eginiko ibilbideak Parkeko Bidezidorren Sare Nagusitik egin beharko dira (mapa ikusi), hauetatik irten ezin izango delarik.
• Oreinen jokabide naturala ez aldatzeko animaliekiko distantzia gorde ezazu eta ez zaitez hurbildu.
• Ez aldendu eta ez ikaratu animaliak, ezkutuan egon zaitez, geldirik eta zaratarik egin gabe, oreinak behatzeko aukera gehiago izango duzu eta.

Egun, gutxi gorabehera 600 orein daude Gorbeiako parke naturalean, populazio arabarren % 50 inguru. Orroaldian espeziea babesteko eta sakabanatzea eragozteko, aldundiaren Ingurumen Sailak ibilgailuen zirkulazioa murrizten du parkeko pista eta bideetan.

Gorbeiako parke naturala 1994ko ekainaren 21ean lortu zuen adierazpen hori, eta, beraz, 2019an 25 urte bete zituen. Urteurren hori aprobetxatuz, ekitaldi sorta bat egin ziren, data azpimarragarri hori ospatzeko.

Gorbeiako Parke Naturaleko I. Azoka

Maiatzaren 19an. Parke naturalaren lehenengo azoka, non ordezkatuta egon ziren naturagune babestu horren parte diren sektore guztiak. Parkean azalera duten udalerri guztien parte hartzea bilatu zen. Azoka horren testuinguruan, honako jarduera hauek antolatu ziren:

• “Gorbeian Xapla Xapla” marka eta izena sortu zen, Gorbeiako Parke Naturaleko Azoka identifikatu zuena. Poltsa eta edalontzi berrerabilgarriak serigrafiatu ziren.
• Azoka jai- eta dibulgazio-esparru gisa sortu zen. Bertan, parke naturalarekin lotutako 5 eremu tematikotan (nekazaritza, abeltzaintza, basogintza eta elikagaigintza jarduerak; natura ondarea; kultura ondarea; udalerriak; eta erabilera publikoa) zentratutako hainbat gune definitu ziren, eta horietako bakoitzerako hainbat jarduera antolatu ziren. Jarduera horiez gain, "berba-txokoa" izeneko gune bat egokitu zen, gaikako arlo horiei guztiei buruzko dibulgaziozko hitzaldi batzuekin.
• Parke Naturaleko udalerriak erakusketa baten bitartez ikustarazi ziren. Erakusketa honetan udalerri horiek parke naturalari eskeintzen dizkioten balore nagusiak ematen ziren ezagutzera: usadioak, ohiturak, biodibetsitatea, eta abar. Feria igaro ostean Gasteiz eta Bilboko erdiguneko kaleetara eraman zen eta hiriburu bakoitzean 10 egunean zen egon zen ikusgai.

Belardi loretsuen lehiaketa

Ekainak 7. 25. urteaurrenaren testuinguruan EAEko “Belardi loretsuen l lehiaketa” ospatu zen Gorbeiako Parke Naturala eta bere Babeserako Eremu Periferikoan. Ekimen mota hauek Frantzian azken urte hauetan burutu izan dira POCTEFA GREEN proiektuaren baitan. Arabako Foru Aldundiak Pirinioetako naturaguneak sarean jartzeko Europako proiektu honetan bazkide gisa parte hartu duenez, iniziatiba ezagutu eta gure lurraldera ekartzeko aukera izan dugu.

Ekimen mota hauek helburu bikoitza izaten dute: Alde batetik, landa eremuen despopulatzea eta nekazaritza eta abeltzaintza-jardueren intentsifikazioaren ondorioz azken hamarkadetan jasandako galera dela-eta Europako batasunean babestuta dagoen habitat hau ezagutzera ematea, eta bestetik, ustiategi estentsiboak dituzten abeltzainek, bazka-ekoizpena eta biodibertsitatearen babesa uztartuta, belardi loretsuen kontserbazioaren alde egiten duten lanari merezi duen balioa ematea.

Lehiaketa ekainaren 7an ospatu zen eta bertan 4 abeltzainek parte hartu zuten, 3 arabarrek eta 2 bizkaitarrek. Epaimahaia, agronomo, ekologo, entomologo eta botaniko batek osatua, aukeratutako partzeletara gerturatu zen, abeltzainek lagunduta, eta partzela hauek ebaluatu zituen biodibertsitate, funtzio ekologiko eta kudeaketa irizpideak kontuan hartuta. Epahimaiaren deliberazioaren ondoren oreka agroekologiko handiena erakutsi zuen sega belardia saritu zen. 

25. urteurreneko eguna

Ekainak 21. Larre Loretsuen I. Lehiaketaren sari banaketa antolatu zen. Lehenengo edizio honetan Gorbeiako Parke Naturalaren inguruko sega belardiak izan zituen ardatz. "Gorbeiako Parke Naturalaren inguruko 6510 habitata sega belardien flora eta ekologia ezaugarriak" azterlana izan zen lehiaketa horren oinarria. Sari banaketa aprobetxatuz, Gontzal Mendibilen eta Iñaki García Uriberen (Kontuak eta kantuak) errezitaldia eta egun horretan parketxera eskola kanpainan parte hartzera joan ziren eskoletako ikasleentzako antzezlan bat antolatu ziren.

Egun honetan bertan erakusketa ibiltaria hasi zen Gasteiz eta Bilbon. Erakusketa honek hamarna egun eman zituen hiriburu bakoitzeko gune emblematiko batean.

Gorbeiako gurutzera elkarrekin igotzea

Ekainak 22. 2016az geroztik, Areatzako Parketxeak (Bizkaia) eta Sarriak elkarrekin egiten dute jarduera bat, elkarrekin igotzea gurutzera. Bizkaiko parte hartzaileek (gehienez 50) Saldropoko aisialdigunetik egiten dute igoera; Arabako parte hartzaileek, berriz, Manurgako errepideko aparkalekutik. Behin gailurrera iritsita, bi taldeek lekuko batzuk trukatu, bazkaldu eta beste probintziarantz jaisten hasten dira.

Aurten. 25. urteurrenarekin bat eginez, izaera berezia eman zitzaion jarduerari, eta hamaiketako bat eta opari txiki bat banatu ziren gurutzearen inguruan.

25. urteurrena ospatzeko ekitaldia

Irailak 14. Oroitzapenezko ekitaldi bat antolatu zen, eta Parke Naturalean elkartzen diren sektoreekin zerikusia duten erakundeak eta pertsonak gonbidatu ziren. Ekitaldia "denboraren kapsula" baten inguruan egin zen. Kutxa gotor horretan parke naturalarekin zerikusia duten hainbat pertsonak Gorbeiarekin lotutako objektu sinboliko bat sartu zuten. Geroago, kutxa gotor hori parketxearen inguruan lurperatu zen, eta plaka batekin zigilatu zen, 25 urte barru irekitzeko zain.

Honako objektu hauek sartu ziren:

• Parketxeko langileek Gorbeiarako igoera bateratuaren lekukoak
• Carlos Ortiz de Záratek eta Iñaki García Uribek (etnografoak) à 2019ko Urtume aldizkaria eta gurutzearen antzinako errematxea
• Belen Etxebarriak eta Aitor Azkuek (Gorbeiako artzainak)à Zigoitiko bizilagun batzuen aldeko manifestua eta ardi latxaren artilea
• Joseba Carrerasek (Parkeko zuzendaria)à Okil beltzen lumak
• Elena Unzuetak eta Josean Galerak (Bizkaiko eta Arabako Ingurumeneko diputatuak)à Klimodiagrama
• Ramiro Gonzalezek (Arabako diputatu nagusia)à Eguneko egunkariak

Objektu horiez gain, oroitzapenezko ekitaldiko parte hartzaile taldearen bat-bateko argazki bat ere sartu zen (polaroid).

Aldi berean, ekitaldi batzuk egin ziren publiko orokorrarentzat, eta ekitaldia lunch batekin itxi zen, bertaratutako guztientzat, inguruko produktuekin.

Urtero bezala, Gorbeia Parke Naturaleko Arabako isurialdean “orroaldia” ala ugalketa izaten da. “Orroaldia” oreinaren araldia edo ugalketa-aroa da. Orein arrek sasoi horretan egiten duten marruari ere esaten zaio orroa. Orroaldia babestutako naturagunearen lasaitasun edo soseguaren arabera izango da espeziearen berezko garapenaren bezalakoa.

Orroaldiaren hasiera, lurralde jakin batean, oso gutxi aldatzen da urte batetik bestera. Gorbeian irailaren hasieran izaten da. Oreinaren orroaldia bi eta bost aste artekoa da; Gorbeian urriaren lehen astera arte izan ohi da.

Baimena behar duten jarduerak

•  Zaldiz eta mendiko bizikletaz egindako ibilbideak. Baimen-eskaerak Parkearen web orriaren bidez egingo dira. 
• Oreinekin zuzenean lotutako jarduerak (entzutea, behatzea, argazkia ateratzea, filmatzea, etab.). Baimen-eskaerak Arabako Foru Aldundiaren aurrez aurreko erregistroaren edo erregistro telematikoaren bidez egingo dira.

Bisita gidatuak: tokiak zozketa bidez esleitzeko irizpideak

Arabako Foru Aldundiak lau ikustaldi gidatuak eskaintzen ditu Gorbeiako Parke Naturalean oreinen orroaldia ikusteko. Naturaren ikuskizun hori behatoki espezializatuetatik ikusi ahal izango da, hamabost laguneko talde murriztuetan bisitaldiak eginez.

• Izen emateak parke naturaleko web orriaren bitartez besterik ezin izango dira egin. 
• Parte hartzaileak gutxienez 8 urtetik gorakoak izatea gomendatzen dugu.
• Taldeak gehienez 15 pertsonakoak izango dira, gida(k) kontuan hartu gabe.  
• Izena ematen duen pertsona bakoitzak gehienez ere bi lagun apuntatu ditzake.
• Eskaintzen diren lau egunetatik bitarako bakarrik eman dezake izena pertsona bakoitzak.
• Izena eman duen pertsona bakoitza (titularra zein laguna) behin besterik ez da kontuan hartuko zozketa bakoitzerako (gehienez bi egun). Bikoiztuta dauden pertsonak zerrendatik ezabatuko dira.
• Egun bakoitzerako zozketa bat egingo da, eta izen emate bakoitzak erregistro zenbaki bat izango du. Zenbaki horiek erabiliko dira zozketa egiteko.
• Tokia lortu dutenei telefonoz jakinaraziko zaie, eta tokirik lortu ez dutenei posta elektronikoz.
• Mendian ibiltzera ohituta egon behar da, eta ibilbidearen ezaugarrietara eta baldintza meteorologikoetara egokitutako oinetakoak eta arropa eraman behar dira.

Oreinen jokabidea

Oreina urteko denboraldirik luzeenean taldean bizi da. Halere, arrak eta emeak bereizita bizi dira, orroaldian izan ezik. Eme eta ar gazteak euren lurraldeetan bizi dira, batzuetan adin ertaineko arrak bizi diren lurraldetik ez oso urrun. Orein handiak urrunago daude, eurentzat diren sektoreetan, sarritan gainontzeko oreinengandik oso bereizita.

Irailaren hasieran, orroaldiaren atarian, dena aldatzen da. Emeak bildu egiten dira. Urduri jartzen dira, eta kumeak haiengandik urruntzen dituzte. Adin guztietako orein handiek, helduek kanporatzen dituzten gazteek izan ezik, emeen lurraldeetan “orroaldiko toki” deritzen lekuak okupatzen dituzte. Leku horien kokapena oso egokia da arriskuak atzemateko edo lurraldera sartzen diren arrotzak ikusteko. Orroaldia gaueko kontzertuekin, elkar beldurtzeko erronkekin eta sei eta bederatzi urte arteko oreinen arteko borrokaldiekin hasten da.

Arren marrua edo orroa ugalketa-aroaren ezaugarririk nabariena da. Orroaren sistemaren bidez, oreinek elkar aztertzen eta neurtzen dute, ahotsa erabiliz. Orroen intentsitatea, modulazioa eta maiztasuna dira arren artean hierarkia finkatzen dutenak.

Emerik gehienak araldian daudenean izaten da orroaldiaren une gorena. Batez ere gauez nabaritzen da, animalien arteko kontaktuak orduan izaten baitira sarrien.

Gomendioak

Espeziearen aldi kritiko honek irauten duen bitartean gizakion eraginak murrizteko, kontuan eduki itzazu ondorengo arauak:

• Gorbeia Parke Naturaleko Sarriako Parketxera joan zaitez oreinaren orroaldiaren inguruko informazio bila.
• Parkeko Bidezidorren Sare Nagusian tarte gomendatuak daude animaliak behatu eta entzun ahal izateko (mapa ikusi).
• “Orroaren sektorean” oinez eginiko ibilbideak Parkeko Bidezidorren Sare Nagusitik egin beharko dira (mapa ikusi), hauetatik irten ezin izango delarik.
• Oreinen jokabide naturala ez aldatzeko animaliekiko distantzia gorde ezazu eta ez zaitez hurbildu.
• Ez aldendu eta ez ikaratu animaliak, ezkutuan egon zaitez, geldirik eta zaratarik egin gabe, oreinak behatzeko aukera gehiago izango duzu eta.

Egun, gutxi gorabehera 600 orein daude Gorbeiako parke naturalean, populazio arabarren % 50 inguru. Orroaldian espeziea babesteko eta sakabanatzea eragozteko, aldundiaren Ingurumen Sailak ibilgailuen zirkulazioa murrizten du parkeko pista eta bideetan.